Recentelijk is bekend geworden dat er iets kan gaan veranderen in de aftrekbaarheid van giften.
Hieronder doen we een poging om een eerste reactie hierop te geven.
We zien weliswaar mogelijke pijnlijke consequenties, maar we zien ook kansen. Ook moet onderzoek aantonen wat er werkelijk verandert.
Historie
In Nederland vanaf 1952 en in andere EU landen kennen we sinds vele jaren enige vorm van fiscale stimulans om goede doelen te steunen. Doel hiervan was het geven aan goede doelen te bevorderen.
Volgens prof. Theo Schuyt is ‘de filantropie maatschappelijk onmisbaar, maar politiek onzichtbaar’. Mogelijk is de brede maatschappelijke betrokkenheid van donateurs hier van belang. Dan is de keuze het onderwerp niet hoog op de politieke agenda te plaatsen begrijpelijk. Na vele jaren van beperkte aandacht voor de Geefwet, gaat er na het laatste onderzoek uit 2023 dan nu uiteindelijk toch iets veranderen.
Waarom aandacht voor deze aftrekpost
Met enige regelmaat wordt (fiscale) wetgeving, waaronder aftrekposten op hun effectiviteit en doelmatigheid getoetst. Het in 2023 gehouden (vervolg)onderzoek toont aan dat de giftenaftrek effectief is, maar niet doelmatig.
Deze conclusie komt voort uit statistische waarnemingen en uitvragingen, waarbij de relatie of betrokkenheid met de materie voor de onderzoekers een beperkte rol speelt.
Een van de conclusies van het onderzoek is dat de algemene geefbereidheid slechts beperkt wordt beïnvloed indien het fiscale aspect wijzigt. Als dit dan wordt afgezet tegen de druk op de inkomsten van de overheid, tekent zich een onevenredigheid af. Dat heet dan ondoelmatig.
Tegelijk betreft het hier een aftrekpost die ook onevenredig belastend is voor de uitvoeringsorganisatie, t.w. de Belastingdienst. Mogelijk dat de hoge druk op de taken van Belastingdienst noopt tot vereenvoudiging van de uitvoeringspraktijk van het geautomatiseerd verwerken van belastingaangiften.
Ook is van belang te zien, dat het belang van de vele goede doelen organisaties nergens wordt tegengesproken.
De petitie ‘Red de giftenaftrek’.
Deze petitie lijkt weliswaar sympathiek maar gaat ergens voorbij aan het hierboven gestelde. Het onderzoek, conclusies en aanpassingsvoorstellen lagen al ter tafel bij het vorige kabinet.
Volgens het onderzoek zou het geef gedrag bij beperking van de aftrekmogelijkheden niet evenredig afnemen. Dat het uiteindelijk om ‘tientallen miljoenen’ zou gaan, wanneer de mogelijkheid tot het periodiek geven komt te vervallen, zal nader onderzoek moeten aantonen. Het gaat dan om die periodieke giften, die qua omvang niet in een ander regime inpasbaar zijn.
We zijn als VPE niet tegen het ondertekenen van deze petitie, maar vragen wel aandacht voor de uitdagingen waarvoor de overheid, m.n. de belastingdienst zich in toenemende mate gesteld ziet.
En we willen zien op de kansen die ons in deze veranderingen worden geboden.
Kleine statistische beeldvorming
Als we kijken naar de financiële omvang van de filantropie in Nederland, hieronder even een indruk waar we in financiële termen over praten.
Deze cijfers laten een flinke afname zien van donaties van particuliere huishoudens aan goede doelen inclusief de kerken en levensbeschouwelijke instellingen tussen 2015 en 2020 (1e Coronajaar).
Overwegingen
- Het rapport ‘Geven in Nederland 2022’ geeft naast een financiële ook een brede en diepere indruk over de omvangrijke vrijwilligersinzet in Nederland.
Die inzet zal w.s. niet erg veranderen, omdat deze niet beloond wordt. - Op het eerste gezicht lijkt het, dat de aangekondigde verandering rond de periodieke gift de evangelische kerken w.s. slechts beperkt raakt.
- Het onderdeel legaten lijkt nu buiten de discussie te blijven. Deze schenkingsmogelijkheid blijft echter zeer interessant en aanbevelenswaardig.
- Indien uiteindelijk alle giften niet meer aftrekbaar zullen zijn, kan dat bij ANBI’s met een beperkt vermogen tot heroverweging van de ANBI status leiden. Kerken besteden de nodige tijd en geld aan het (kunnen) voldoen aan verplichtingen die de wet aan de ANBI status verbindt.
- Een meer theologische en principiële vraag is, of het geven vanwege belastingvoordeel een goede vertrekpositie is voor het ontwikkelen van een gevende houding van een discipel van Jezus Christus.
- Het onderzoek laat verder zien, dat 19% van de donateurs aan de kerk geeft.
Het gemiddelde bedrag is € 383,00.
In de evangelische en charismatische beweging, ligt dit percentage hoger, maar er is een structureel percentage van de kerkleden of bezoekers, dat niet of nauwelijks aan de kerk geeft. - Voor goede doelen inclusief kerken geldt, dat door samenwerking en samen gaan, naast forse overhead besparingen ook doelmatiger gewerkt kan worden. Het kan de kerken helpen, vooral het denken over samen gaan in het licht van een groeiend verlangen naar eenheid, om de handen in een te slaan en een win-win van Gods Koninkrijk te zien groeien.
Voorzichtige conclusie kan zijn, dat de beperking van de giftenaftrek gevoeld zal worden.
Tegelijk biedt het ook kansen om vanuit heroriëntatie en creativiteit een grotere participatie en samenwerking te ontwikkelen die meer brengt dan financiële resultaten alleen.
Peter Grim
Namens leidersteam VPE